Historia Knossos

Prace archeologiczne na tym terenie odkryły ślady osadnictwa ludzkiego sięgające w głąb historii, aż do okresu neolitu. Największy rozkwit, a wraz z nim znaczenie polityczne i społeczne, nastąpił w XIX wieku p.n.e., w tzw. pierwszym okresie pałacowym cywilizacji minojskiej, wraz z wybudowaniem pierwszego wielkiego pałacu i przylegającego do niego centrum administracyjnego. Przez następne 300 lat pałac był niestety kilkakrotnie uszkadzany przez trzęsienia ziemi, następnie naprawiany i odbudowywany, aż cały kompleks budynków rozrósł się do powierzchni około dwóch hektarów. W czasach swojej największej świetności, około 1400 roku p.n.e., pałac w Knossos był rozległym centrum administracyjnym, politycznym i religijnym cywilizacji minojskiej i stał się domem dla 5-8 tysięcy mieszkańców.

Jednak wraz z jego największym rozkwitem przyszedł punkt zwrotny, a pałac w Knossos został ostatecznie zniszczony i opuszczony. Niektóre źródła twierdzą, że stało się to z powodu inwazji Ludów Morza, podczas gdy inne winią za to wybuch wulkanu na wyspie Thera (obecnie grecka wyspa Santorini). Wybuch wulkanu o nazwie Strongyli osiągnął niewyobrażalne rozmiary i dotknął Kretę oraz wybrzeże Azji Mniejszej. Wybuch wulkanu i upadek cywilizacji minojskiej są więc często łączone historycznie. Miasto Knossos przez cały okres starożytności funkcjonowało jako jeden z ważnych ośrodków wyspy Krety, jednak nigdy już nie osiągnęło takiej sławy. W IX wieku jego mieszkańcy przenieśli się wówczas do pobliskiego arabskiego miasta Handaq (obecnie Heraklion).

Pałac w Knossos i dziedzictwo mitologii greckiej

Knossos, jako centrum cywilizacji minojskiej, ma również silne podstawy w mitologii greckiej. Pałac w Knossos był główną rezydencją władcy starożytnej Krety, króla Minosa. Minos uważany jest za bezpośredniego potomka najwyższego boga Zeusa, który w przebraniu złotego byka uwiódł piękną Europę i przeniósł ją na wyspę Kretę, gdzie urodziła syna. Gdy Minos osiągnął pełnoletność, został władcą wyspy i zbudował ogromną flotę morską. Mówi się, że to właśnie dlatego nie zamurował nawet stolicy Knossos - był tak pewny siły swojej floty.

Jednak żona kreteńskiego króla, Pasifae, zgrzeszyła i ze związku jej i świętego białego byka narodził się Minotaur, potwór o ludzkim ciele i głowie byka. Król Minos wezwał słynnego greckiego budowniczego Dedala, aby stworzył dla niego gigantyczny labirynt i uwięził w nim Minotaura. Po wojnie między Kretą a Atenami, w której zginął syn króla Minosa, Ateny musiały co roku wysyłać na Kretę siedem dziewcząt i siedmiu chłopców. Ci byli przeznaczeni dla Minotaura.

Stanowisko archeologiczne w Knossos

Na ruiny starożytnego miasta po raz pierwszy natknął się w 1878 roku kreteński kupiec i antykwariusz Minos Kalokairinos, gdy przy pomocy sond zlokalizował stanowisko archeologiczne. W ślad za jego odkryciem poszedł Heinrich Schliemann (legendarny odkrywca Troi), który odsłonił zachodnią część pałacu, głównie magazyny. Nie kupił jednak terenu, gdyż cena wydawała się zbyt wysoka. Prace archeologiczne rozpoczęły się na poważnie w 1900 roku, kiedy to stanowisko kupił brytyjski archeolog Arthur Evans. Pod jego kierownictwem w stosunkowo krótkim okresie kilku miesięcy odsłonięto cały kompleks budynków, sal, labirynt korytarzy i klatek schodowych.

Prace wykopaliskowe pod nadzorem Sir Evansa trwały około 40 lat i nadały całemu obiektowi obecny kształt, który jest niewątpliwie wyjątkowy, ale i bardzo kontrowersyjny. Arthur Evans obrał dość niekonwencjonalną drogę archeologiczną i konserwatorską - wyburzył to, co uważał za nieistotne części pałacu i odbudował to, co uważał za ważne, a do uzupełnienia zrujnowanych fundamentów budynków użył betonu. W takim właśnie stylu kontynuowane są prace w tym miejscu do dziś. Przeciwnicy Evansa określają więc pejoratywnie to miejsce jako "Disneyland Knossos", ale z drugiej strony ogół społeczeństwa rzeczywiście może na tym skorzystać. W przeciwieństwie do większości innych stanowisk archeologicznych, gdzie często można zobaczyć jedynie odsłonięte fundamenty budynków i na wpół zrujnowane kolumny, tutaj zwiedzający mogą uzyskać wyraźniejszy obraz tego, jak rozległy, pięknie zdobiony i zaawansowany był cały kompleks pałacowy.

Idea "pałacu" w sensie pojedynczego odizolowanego budynku jest tak niedokładna, ponieważ jest to cały kompleks pałacowy składający się z około tysiąca pomieszczeń służących różnym celom. Te pokoje i sale były połączone ze sobą siecią korytarzy i schodów, tak że całe to miejsce rzeczywiście przypominało jeden gigantyczny labirynt. Słowo "labirynt" (greckie: "labyrinthos") wywodziło się pierwotnie od wszechobecnych symboli podwójnie ostrych siekier, tzw. labrysów. Dzięki nim Knossos zyskało miano "Domu Podwójnych Osi". Z czasem słowo labirynt stało się potem synonimem "labiryntu".

Cały pałac podzielony był na cztery skrzydła, które składały się z maksymalnie czteropiętrowych budynków. Oprócz pomieszczeń dla króla i królowej, w ogromnym kompleksie budynków znajdowały się także inne pomieszczenia mieszkalne i administracyjne, magazyny, hale, warsztaty, a nawet sanktuarium. Otwarte korytarze i klatki schodowe były wyłożone wielkimi kolumnami. W centrum miejsca, tak zwany centralny dziedziniec wznosi się około 15 metrów nad otaczającym go terenem. Stąd można uzyskać dobry widok na układ pałacu z góry, w tym odsłonięte fundamenty pomieszczeń i korytarzy. Mieszkańcy Knossos byli nawet zaopatrzeni w wodę z kranu i cieszyli się luksusem łazienek.

Jedną z najciekawszych części pałacu jest królewska sala tronowa, która szczyci się oryginalnym alabastrowym tronem króla Minosa z 1700 r. p.n.e. Bezpośrednio nad salą królewską znajduje się buduar królowej. Pałac był również domem dla kilku bardzo utalentowanych artystów minojskich, a kilka pięknych rysunków i fresków zdobi jego ściany. Ściany sali tronowej były ozdobione kolorowymi freskami zwierząt, mitycznych stworzeń, roślin i ludzi. Należy dodać, że większość z tego, co można tu zobaczyć, to tylko repliki - ale bardzo udane. Oryginały leżą bezpiecznie w Muzeum Archeologicznym w Heraklionie. Nie przegapcie słynnego fresku delfinów w komnacie królowej, fresku o nazwie "Książę z liliową koroną" oraz fresku Minotaura (choć bardziej prawdopodobne jest, że to po prostu zły byk).

W ruinach pałacu zachowało się też wiele różnych naczyń, narzędzi i drobnych fragmentów. Do przechowywania zboża, oliwy itp. W mieście do przechowywania zboża używano pojemników zwanych "pithas", które można zobaczyć tutaj. Ważnym znaleziskiem są również tabliczki z pismem obrazkowym oraz pismem linearnym A i B. Jednak tabliczki z pismem linearnym A i B mogły zostać zbadane i rozszyfrowane dopiero po śmierci Arthura Evansa, gdyż odkrywca zachował je dla siebie i prawdopodobnie sam próbował je rozszyfrować.

Inne części minojskiego miasta leżą ukryte pod powierzchnią wokół pałacu - pozostałości tzw. Małego Pałacu i kilku willi.

Końcowa rada

Z wyjątkiem kilku niewielkich obszarów, na których obecnie prowadzone są badania, można swobodnie poruszać się po terenie i zobaczyć z bliska to, co nas interesuje. Nie ma jednak zbyt wielu miejsc, w których można by się ukryć przed palącym greckim słońcem - pamiętaj więc, by zabrać ze sobą nakrycie głowy, krem z filtrem i dużo płynów.

Mówi się też, że "kto nie był w Knossos, ten nie był na Krecie". A niektórzy turyści na portalach podróżniczych dodają żartobliwie: "A ci, którzy tam byli, nie pojadą tam ponownie" :) To piękne i historycznie ważne miejsce, ale też bardzo wymagające.

Inne miejscowości turystyczne na wyspie Kreta

Najpopularniejsze zabytki na wyspie Kreta: Agia Triada (stanowisko archeologiczne), Muzeum Archeologiczne w Heraklionie, Festos (stanowisko archeologiczne), Gortys (stanowisko archeologiczne), Klasztor Arkadi, Knossos (stanowisko archeologiczne), Kościół Four Witnesses, Twierdza Fortezza (Rethymno), Twierdza Frangokastello, Twierdza Spinalonga, Wiatraki na Lasithi Plateau

Kurorty, plaże, zabytki i wycieczki - wszystko na przejrzystej mapie Kreta.