Sparta

Legenda głosi, że Sparta została założona przez Lacedaimona (syna Zeusa i Taygety), który nazwał miasto na cześć swojej żony Sparty (córki boga Euothusa). Wykopaliska archeologiczne sugerują, że miasto zostało założone około 16-15 wieku pne, podczas cywilizacji mykeńskiej. Pierwotnie było to miasto achajskie, ale pod koniec XII wieku p.n.e. plemiona doryckie podbiły je i uczyniły swoją stolicą.

Od tego momentu Sparta rozpoczęła ekspansję, podbijając Mesenię, na przykład podczas dwóch wojen meseńskich. Jej kolejnym celem było Argos. Na początku VI wieku p.n.e. Sparta najechała Tegeę, swoje najsilniejsze miasto. Po jego podboju Spartanie pozwolili miastu Tegea pozostać niezależnym, ale w zamian miasto musiało zapewnić Sparcie pomoc wojskową. Podobnie zawarto sojusze z wieloma innymi państwami, dając początek tak zwanej Lidze Peloponeskiej.

Podczas wojen grecko-perskich Sparta odegrała znaczącą rolę i przyczyniła się do wielu zwycięstw. Bitwa trzystu żołnierzy, którzy zostali wysłani na śmierć pod wodzą króla Leonidasa I, stała się legendarna. Ich misją było opóźnienie natarcia wojsk perskich, aby pozostali przy życiu Spartanie mogli wyrżnąć pozostałych Persów. Nawet w bitwie pod Platejami Spartanie byli niezastąpieni.

Po wypędzeniu Persów Sparta porzuciła wojny, pozostawiając inicjatywę Atenom, które jednak dzięki swojej potędze morskiej zaczęły zagrażać samej Sparcie. Rywalizacja między dwoma państwami doprowadziła do wojny peloponeskiej w 431 r. p.n.e.. Przebieg wojny był niepewny, a przewaga zmieniała się ze strony na stronę, aż do podpisania rozejmu. Nie trwało to jednak długo, a walki wkrótce zostały wznowione. Spartański król Lysandros doprowadził do ostatecznego odwrócenia sytuacji, gdy zmiażdżył ateńską flotę w bitwie pod Aigospotamo. W rezultacie w 404 r. p.n.e. Ateńczycy skapitulowali, a Sparta stała się najpotężniejszym państwem.

Jednak koalicja Aten, Teb, Argos i Koryntu zaczęła formować się przeciwko Sparcie. Ale Sparta nadal była uznawana za główne państwo całej Grecji. Jednak w 371 r. p.n.e. tebański watażka Epameinondas pokonał niezwyciężonych Spartan w bitwie pod Leukterą. Ta porażka spowodowała koniec Ligi Peloponeskiej, secesję Messenii i stopniowy upadek samej Sparty.

Do czasów Aleksandra Wielkiego Sparta była jednym z pomniejszych państw, mimo to miała ambicje odzyskania dawnej chwały, co wielokrotnie jej się nie udawało. Ostateczny koniec nastąpił pod koniec III wieku p.n.e., kiedy król Cleomenes III uległ połączonym siłom Macedończyków i Achajów w bitwie pod Sellasią. Następnie Sparta została zmuszona do przyłączenia się do sojuszu achajskiego.